Przez całe życie sądziłem, że Ostatnia Wieczerza Jezusa była wieczerzą paschalną, ale specyficzną. Specyfika tej paschy polegała na tym, że były na niej przaśniki – chleb, było wino, były zapewne inne elementy wieczerzy, ale nie było baranka. To znaczy był, ale Baranek, czyli sam Jezus. W tej konwencji utrzymane jest choćby wyobrażenie Ostatniej Wieczerzy z kościoła w Winnicy.

I oto trafiam na rozdział 26 tłumaczenia ks. Remigiusza Popowskiego w tzw. Biblii Pierwszego Kościoła i czytam:

¹⁷ W pierwszy [dzień] Przaśników podeszli uczniowie do Jezusa i powiedzieli: „Gdzie chcesz, abyśmy przygotowali Ci do spożycia paschalnego baranka?” ¹⁸ On odpowiedział: „Idźcie do miasta, do naszego znajomego i powiedzcie mu: „Nauczyciel mówi: 'Mój czas jest blisko; u ciebie urządzę paschę ze swoimi uczniami'””. ¹⁹ Uczniowie zrobili, jak im Jezus polecił, i przygotowali paschalnego baranka. [Mt 26,17-19]

Ewidentnie tłumacz sugeruje, że na wieczerzę został przygotowany Baranek.

To zdecydowanie sprzeczne z tym co wyraziłem w małej książeczce do rozdawania: „Tajemnica Mszy Świętej”:

Czyżbym się mylił? I to tak spektakularnie? Zapewne nie tylko w moich uszach, w tym fragmencie, słyszymy zamiast paschalnego baranka po prostu paschę:

Uczniowie uczynili tak, jak im polecił Jezus, i przygotowali Paschę. [Biblia Tysiąclecia V, Mt 26,19]

W greckim oryginale mamy:

Mamy wyraz πασχα (pascha)

Występuje on w Nowym Testamencie 27 razy.

1 wg Mateusza 26:2
Wiecie, że po dwóch dniach jest Pascha, i Syn Człowieczy będzie wydany na ukrzyżowanie.
2 wg Mateusza 26:17
W pierwszy dzień Przaśników przystąpili do Jezusa uczniowie i zapytali Go: Gdzie chcesz, żebyśmy Ci przygotowali Paschę do spożycia?
3 wg Mateusza 26:18
On odrzekł: Idźcie do miasta, do znanego nam człowieka, i powiedzcie mu: Nauczyciel mówi: Czas mój jest bliski; u ciebie chcę urządzić Paschę z moimi uczniami.
4 wg Mateusza 26:19
Uczniowie uczynili tak, jak im polecił Jezus, i przygotowali Paschę.
5 wg Marka 14:1
Za dwa dni była Pascha i Święto Przaśników. Arcykapłani i uczeni w Piśmie szukali sposobu, jak by Jezusa podstępnie ująć i zabić.
6 wg Marka 14:12
W pierwszy dzień Przaśników, kiedy ofiarowywano Paschę, zapytali Jezusa Jego uczniowie: Gdzie chcesz, abyśmy poszli poczynić przygotowania, żebyś mógł spożyć Paschę?
7 wg Marka 14:14
i tam, gdzie wejdzie, powiecie gospodarzowi: Nauczyciel pyta: gdzie jest dla Mnie izba, w której mógłbym spożyć Paschę z moimi uczniami?
8 wg Marka 14:16
Uczniowie wybrali się i przyszli do miasta, gdzie znaleźli, tak jak im powiedział, i przygotowali Paschę.
9 wg Łukasza 2:41
Rodzice Jego chodzili co roku do Jerozolimy na Święto Paschy.
10 wg Łukasza 22:1
Nadchodziła uroczystość Przaśników, tak zwana Pascha.
11 wg Łukasza 22:7
Tak nadszedł dzień Przaśników, w którym należało ofiarować Paschę.
12 wg Łukasza 22:8
Jezus posłał Piotra i Jana z poleceniem: Idźcie i przygotujcie nam Paschę, byśmy mogli ją spożyć.
13 wg Łukasza 22:11
i powiecie gospodarzowi: Nauczyciel pyta cię: Gdzie jest izba, w której mógłbym spożyć Paschę z moimi uczniami?
14 wg Łukasza 22:13
Oni poszli, znaleźli tak, jak im powiedział, i przygotowali Paschę.
15 wg Łukasza 22:15
Wtedy rzekł do nich: Gorąco pragnąłem spożyć Paschę z wami, zanim będę cierpiał.
16 wg Jana 2:13
Zbliżała się pora Paschy żydowskiej i Jezus udał się do Jerozolimy.
17 wg Jana 2:23
Kiedy zaś przebywał w Jerozolimie w czasie Paschy, w dniu świątecznym, wielu uwierzyło w imię Jego, widząc znaki, które czynił.
18 wg Jana 6:4
A zbliżało się święto żydowskie, Pascha.
19 wg Jana 11:55
A była blisko Pascha żydowska. Wielu przed Paschą udawało się z tej okolicy do Jerozolimy, aby się oczyścić.
20 wg Jana 12:1
Na sześć dni przed Paschą Jezus przybył do Betanii, gdzie mieszkał Łazarz, którego Jezus wskrzesił z martwych.
21 wg Jana 13:1
Było to przed Świętem Paschy. Jezus wiedząc, że nadeszła Jego godzina przejścia z tego świata do Ojca, umiłowawszy swoich na świecie, do końca ich umiłował.
22 wg Jana 18:28
Od Kajfasza zaprowadzili Jezusa do pretorium. A było to wczesnym rankiem. Oni sami jednak nie weszli do pretorium, aby się nie skalać, lecz aby móc spożyć Paschę.
23 wg Jana 18:39
Jest zaś u was zwyczaj, że na Paschę uwalniam wam jednego /więźnia/. Czy zatem chcecie, abym wam uwolnił Króla żydowskiego?
24 wg Jana 19:14
Był to dzień Przygotowania Paschy, około godziny szóstej. I rzekł do Żydów: Oto król wasz!
25 Dokonania wysłanników 12:4
Kiedy go pojmał, osadził w więzieniu i oddał pod straż czterech oddziałów, po czterech żołnierzy każdy, zamierzając po Święcie Paschy wydać go ludowi.
26 Do Koryntian I 5:7
Wyrzućcie więc stary kwas, abyście się stali nowym ciastem, jako że przaśni jesteście. Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha.
27 Do Hebrajczyków 11:28
Przez wiarę uczynił Paschę i pokropienie krwią, aby nie dotknął się ich ten, który zabijał to, co pierworodne.

Z tych fragmentów wynika, że słowo to używane jest w trojakim znaczeniu:

1. Święta Paschy
2. Wieczerzy paschalnej
3. Baranka paschalnego

Tak też podaje Słownik Popowskiego.

Jednak, moim zdaniem, arbitralnie przyporządkowuje znaczenia do poszczególnych fragmentów. I za tym oczywiście idzie jego tłumaczenie.

Słownik Stronga wyróżnia jeszcze znaczenie „ofiara paschalna”, ale nie określa występowania znaczeń we fragmentach.

Wracając do fragmentu, który sprowokował całe to studium, należy stwierdzić, że literalnie nie wiemy co dokładnie mieli przygotować uczniowie. Mogli bowiem przygotować baranka, a mogli także przygotować wieczerzę.

Czy zatem był baranek na Ostatniej Wieczerzy?

Zapewne do końca się nie dowiemy.

Tradycja Kościoła, różnie się wypowiadała. Wschód przyjmował raczej opinię, że Ostatnia Wieczerza nie była wieczerzą paschalną. Nie było na niej przaśników (było za wcześnie). Na tej kolacji użyto chleba kwaszonego, stąd w liturgi używanie takowego.

Zachód przyjmował, że jednak był to już czas przaśników, stąd chleb w czasie wieczerzy musiał być przaśny, i znowu z tego względu, taki jest używany do liturgii.

Jedna z opinii przypomina, że baranka na wieczerzę paschalną należało zabić w świątyni. Ostatnia zaś wieczerza miała miejsce dobę wcześniej. Według Jana, Jezus (nasza pascha) umierał na krzyżu w chwili, gdy w świątyni zabijano baranki. Kwestia chronologii Ostatniej Wieczerzy i Męki Chrystusa, na tle świętowania Paschy, z pamięcią o różnych kalendarzach, które były w użyciu, i o różnicach w narracji Ewangelii wdł. Jana i Synoptyków, jest niezwykle ciekawa. A ja mało kompetentny.

Niemniej trzymam się tego, i mam ku temu racje, że Ostatnia Wieczerza była wieczerzą paschalną, acz specyficzną, gdzie barankiem, był Baranek Boży – Jezus Chrystus.